Cây sầu riêng muốn phân hóa mầm và ra hoa phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó các yếu tố môi trường bên ngoài (như sự khô hạn, ẩm độ đất, nhiệt độ và ẩm độ tương đối của không khí…) có ảnh hưởng rất mạnh mẽ. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kĩ về các ảnh hưởng này qua bài phân tích dưới đây.

        1. Sự khô hạn

           Những quan sát về sự ra hoa của sầu riêng ở các nước cho thấy sự phát triển của hoa sầu riêng có liên quan với sự giảm bớt sinh trưởng, sự ra hoa thường theo sau một thời kỳ lạnh hoặc khô hạn (PROSEA, 1992). Ở vùng nhiệt đới, cây sầu riêng đòi hỏi phải có một thời gian tương đối khô ráo để ra hoa, nếu mùa khô quá ngắn hay không có mùa khô cây sầu riêng sẽ không ra hoa. Như vậy, sự khô hạn là yếu tố quyết định sự ra hoa.

Ở Malaysia, sầu riêng không ra hoa 1- 2 năm liền do mùa khô quá ngắn hay không có mùa khô. Do đó, điều kiện khô hạn là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự ra hoa sầu riêng. 

         Trong điều kiện không xử lý hóa chất để kích thích ra hoa, cây sầu riêng Chanee của Thái Lan cần thời gian khô ráo liên tục từ 10-14 ngày để xuất hiện mầm hoa nhưng nếu áp dụng Paclobutrazole (PBZ) thì thời gian khô hạn liên tục chỉ cần từ 3-7 ngày mầm hoa sẽ xuất hiện.

          Các giống sầu riêng ở Đồng bằng sông Cửu long (ĐBSCL) cho thấy sự khác biệt đối với khoảng thời gian khô hạn (xiết nước) để cần thiết cho sự ra hoa, nhìn chung là cần thời gian khô hạn dài:

           -   Giống Khổ qua xanh, cây bắt đầu ra hoa sau khi tạo khô hạn bằng cách phủ gốc và xiết nước 26 ngày. 

          - Giống sầu riêng Sữa hạt lép chỉ bắt đầu ra hoa trong mùa khô. Khi điều kiện khô hạn không triệt để, mầm hoa xuất hiện sau khi bắt đầu xiết nước 3 tháng nhưng tỷ lệ ra hoa cũng không cao. 

         - Giống Ri 6 và Monthong cần điều kiện khô hạn kéo dài trong 30 - 35 ngày, hoa ra không tập trung và chia thành 2 - 3 đợt. 

          2. Ẩm độ đất

         Ẩm độ đất có vai trò rất quan trọng đối với sự ra hoa của cây sầu riêng nên quản lý nước trong vườn tốt cũng là yếu tố giúp cho sầu riêng ra hoa sớm và tập trung hơn ở những vườn không có quản lý nước. Thông thường, nếu để cây sầu riêng ra hoa tự nhiên cây sầu riêng sẽ ra hoa thành hai hay nhiều đợt hoa nên xuất hiện sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa và trái non, hoa và trái trưởng thành và sự cạnh tranh giữa trái non và trái trưởng thành.

         Khô hạn 3 - 4 tuần sẽ kích thích sầu riêng ra hoa. Ẩm độ giai đoạn trước khi ra hoa không ảnh hưởng đến sự đậu quả nhưng có ảnh hưởng đến sự rụng quả non ở giai đoạn 2 và 5 tuần sau khi đậu quả. Quan sát ẩm độ đất ở độ sâu 0 – 30cm trong thời gian tạo khô hạn cho thấy ở thời điểm cây ra hoa đầu tiên khi ẩm độ đất trong khoảng 30% và ra hoa đợt hai khi ẩm độ đất xuống mức 28,6% so với điểm héo của đất là 18,9%.

       Để đảm bảo sự thành công của quá trình xử lý ra hoa, nông dân vùng ĐBSCL thường kết hợp phun Paclobutrazole (PBZ) kết hợp với phủ gốc hay phủ liếp bằng plastic để làm giảm ẩm độ đất ở vùng rễ cây. Mục đích chính của việc phủ plastic là nhằm hạn chế, không cho nước mưa đi vào vùng rễ cây dẫn đến làm tăng ẩm độ đất. Trước đây, nông dân thường phủ plastic trực tiếp lên mặt liếp. Trong những năm gần đây, để tăng hiệu quả làm giảm ẩm độ đất, plastic được phủ giống như làm lều che mặt liếp. Theo quan sát, hiệu quả làm giảm ẩm độ đất tốt hơn có lẽ do khả năng dẫn nước sau khi bốc hơi ra khỏi vùng rễ (nước bốc hơi bám lên bề mặt và di chuyển theo bề mặt lớp plastic, đi ra khỏi bề mặt liếp).

         * Nhiệt độ và ẩm độ không khí:

       Khi nghiên cứu sự ra hoa của sầu riêng Mon Thong ở Darwin, Úc, Kim và Luder (2000) nhận thấy nhiệt độ ban đêm thấp 15°C có thể gây ra sự ra hoa sau 1-2 tuần. Nhiệt độ không khí và ẩm độ tương đối không ảnh hưởng lên cây được xử lý hóa chất, nhưng đối với cây không xử lý hoá chất nhiệt độ giảm từ 26-33°C xuống 20-25°C và ẩm độ giảm xuống 50- 70% sẽ xuất hiện mầm hoa. Như vậy, nhiệt độ và ẩm độ không khí ảnh hưởng lên sự ra hóa còn tùy thuộc vào từng giống và ảnh hưởng lên cả cây có xử lý hay không xử lý hóa chất.

        Nhìn chung, mầm hoa xuất hiện khi nhiệt độ giảm từ 26-30^oC xuống 20-25  ^oC và ẩm độ giảm xuống 50 - 70 ^oC. Nhiệt độ quá thấp dễ làm cho hoa sầu riêng bị rụng (nhiệt độ 15 ^oC buổi tối làm cho hoa Monthong rụng).