MUỖI HÀNH (Orseolia oryzae): ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI & SINH HỌC

SÂU NĂN (Orseolia oryzae) (CÒN GỌI LÀ MUỖI HÀNH) 

PHÂN LOẠI:

Tên tiếng Anh: Rice stem gall midge

Tên khoa học: Orseolia oryzae

Họ: Diptera

Bộ: Cecidomyidae

KÝ CHỦ:

Lúa là cây ký chủ chính của sâu năn, ngoài ra còn có ký chủ phụ là các loài cỏ hòa bản trong ruộng, bờ ruộng: Lúa chét, cỏ bắc (Leersia), cỏ lồng vực, cỏ ống, cỏ lông tây.

Lúa là cây ký chủ chính của sâu năn

Lúa chét

Cỏ bắc (Leersia)

Cỏ lồng vực 

Cỏ ống

Cỏ lông tây

VÒNG ĐỜI VÀ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC:

Vòng đời của sâu năn trên lúa từ 25 đến 30 ngày.

Trứng: Thon dài, mới đẻ có màu trắng, trước khi nở có màu vàng. Trứng được đẻ rải rác ở lá thìa, phiến hay bẹ lá (thường phía dưới mặt lá gần gốc lúa), trứng được đẻ từng quả một hay đẻ thành từng nhóm 3 – 4 quả. Trứng cần có ẩm độ cao (trên 80%) để phát triển và nở. Do đó, thời tiết tương đối ẩm, có mưa và trời ít nắng là điều kiện để sâu năn hại lúa phát triển.

Sâu non (Ấu trùng): Giống như dòi, mình dẹt, màu trắng sữa, dài 4 – 5mm. Giai đoạn ấu trùng có 3 – 4 tuổi. Mỗi chồi chỉ có một sâu non và khi ống hành vươn dài ra thì cùng lúc sâu non hóa nhộng.

Nhộng: Có màu hồng nhạt, trước khi vũ hóa có màu đỏ, dài 2 – 4mm, giai đoạn nhộng dài 3 – 5 ngày, cả sâu non và nhộng sống đều gây hại trong ống hành. Nhộng có thể di chuyển lên xuống trong ống hành. Khi sắp vũ hóa, nhộng di chuyển lên ngọn ống hành, dùng gai bụng đục lỗ, chui nửa mình ra, lột vỏ nhộng để lại trên đầu ống hành để thành trùng (muỗi) bay thoát ra ngoài.

Trưởng thành: Giống như muỗi nhà, sải cánh dài 3 – 5mm, muỗi cái bụng màu đỏ nhạt, muỗi đực nhỏ hơn muỗi cái, màu nâu vàng, râu 10 đốt. Muỗi hoạt động (giao phối, đẻ trứng) mạnh về đêm, sức bay yếu nên tầm gây hại hạn chế trong khu vực giới hạn, bị dẫn dụ bởi ánh sáng. Con cái đẻ 100 – 200 trứng.